Jeśli członkowie klasy uświadamiają sobie swój wspólny interes i potrafią poprzez wspólne działanie oraz upoważnione osoby wyrazić werbalnie ów interes, wtedy klasa istnieje nie tylko obiektywnie, ale także subiektywnie; ma świadomość siebie jako klasy. Niekiedy przykładem tego są związki zawodowe. Istnienie obiektywne klasy znajduje wyraz w subiektywnym odbiorze jej członków. Wtedy klasa jest w stanie wykorzystać swoją kolektywną siłę we własnym interesie.Społeczeństwo może powstrzymywać rozwój świadomości klasowej i utrudniać postępowe zmiany społeczne. Marksiści /aterywey’świadomości i hegemonii, żeby wyjaśnić, jak do tego dochodzi. Członkowie klasy podporządkowanej, którzy wyrażają poglądy i podzielająwartości klasy panującej, przejawiają fałszywą świadomość.
Archive for the Nauka i teoria Category
PRZYJĘTE WARTOŚCI
Przyjęte wartości klasy panującej blokują formowanie się prawdziwej świadomości własnej klasy. Jeżeli klasa panująca potrafi narzucić swój sposób myślenia większości członków klasy podporządkowanej, powiada się, że narzuciła jej swoją hegemonię. Hegemonia to tyle, co wpływ na innych i władza nad nimi. Wpływ wyraża się w dwóch formach: pojęciowym oraz instytucjonalnym kształcie struktury społecznej. Świadomość fałszywąma niewolnik, który opowiada się za systemem wartości swojego właściciela. Wierzy, że należy do swojego pana i ma robić, co mu pan każe. Świadomość fałszywąma robotnik, który uznał za swoje wartości właściciela fabryki, albo więzień obozu koncentracyjnego, który zaczyna myśleć jak strażnicy. Hegemonia istnieje wówczas, gdyjedna klasa kontroluje myślenie drugiej za pomocą takich środków kulturowych, jak media, kościoły, szkoła.
ORTODOKSYJNI MARKSIŚCI
Ortodoksyjni marksiści sądzą, że wszelka zmiana społeczna, także zmiana w sposobie pojmowania otaczającego nas świata, ma korzenie w tym, jak ludzie produkują, i w tym, że nowe techniki produkcji otwierająnowe perspektywy korzystnego rozwoju człowieka. W takim razie systemy polityczne, prawne, religijne i oświatowe rozpatrywać należy dynamicznie: czy w danym okresie historycznym wspierały, czy utrudniały postęp ludzkości. A zatem system, który w pewnym okresie mógł odgrywać społecznie pozytywną rolę, ze względu na nowe możliwości otwierające się wraz z rozwojem środków produkcji zaczyna funkcjonować negatywnie. To znaczy że o ile w pewnym okresie historycznym było właściwe i funkcjonalne, że pewien punkt widzenia albo pewna ideologia zawładnęła myśleniem ludzkim, o tyle później te same idee mogą się okazać nieproduktywnym wyrazem fałszywej świadomości i hegemonii. Pomóżmy sobie przykładem.
PRODUKT I KONSUMPCJA
Wyobraźmy sobie społeczeństwo, w którym, podobnie jak w średniowiecznej Europie Zachodniej, obowiązywały surowe moralne, religijne i sądowe kary za uprawianie lichwy, czyli za wysokie oprocentowanie pożyczek. Teraz przyjmijmy, że społeczeństwo to nie ma środków akumulacji kapitału ani dóbr materialnych, nie potrafi przechowywać przez dłuższy czas żywności i innych łatwo psujących się produktów. Produkcja i konsumpcja dóbr pierwszej potrzeby jest ściśle powiązana z rolniczym trybem życia. W takiej sytuacji zwalczanie lichwiarstwa ma sens, ponieważ nikłe są szanse na wzrost ekonomiczny, a czyjś awans społeczny oznacza degiadację kogoś innego.
NIE SPRZYJAJĄCE WARUNKI
Innymi słowy, ponieważ warunki nie sprzyjają wzrostowi ekonomicznemu, dobrobyt wszystkich zależy od harmonijnych i stabilnych powiązań między wszystkimi segmentami społeczeństwa. Na tym etapie istnienia społeczeństwa pieniędzy nie pożycza się często, a jeśli już, to zwykle w akcie przyjaźni. Pożyczki służą więc cementowaniu podstawowych więzi społecznych. Lichwiarstwo zagraża tym więzom, zmienia bowiem przyjaźń w interes. Niemniej wiadomo, że skoro rozmaite niespodziewane klęski mogą wymagać większych sum, niż mogliby pożyczyć przyjaciele, powstaje grupa „pożyczkodawców w ostatecznej potrzebie . Uważa się, że nie należą oni do społeczności i z zasady gardzi się nimi.
KODEKS MORALNY
Kodeks moralny, którym kierują się członkowie dominującej społeczności, odzwierciedla obraz świata, gdzie ludzie są sobie wzajemnie potrzebni i gdzie Bóg każdemu wyznaczył miejsce i rolę. Przypuśćmy jednak, że w innym okresie wraz z nową wiedzą o produkcii i nawigacji rodzą się nowe możliwości, możliwości, które, jeśli je zrealizować, podnio- są ogólną zamożność społeczeństwa. Możliwości te rysują się jednocześnie w wielu dziedzinach. Mogą to być nowe metody przechowywania żywności, nowe metody nawigacji na dalekich dystansach, nowe technologie budowania większych i mocniejszych statków zdolnych pokonać ocean i przywieźć przyprawy konserwujące żywność, nowe tkaniny, złoto i egzotyczne towary.
KARY ZA LICHWĘ
Wszelako żeby przybliżyć te możliwości i uczynić dzięki nim kraj bogatszym, potrzebny jest znaczny kapitał; pieniądze trzeba zebrać i zdecydować, jakie przedsięwzięcie sfinansować. Pożyczanie pieniędzy staje się koniecznością i interesem jak inne.Teraz kary za lichwę są barierą dla bogacenia się społeczeństwa. Przeciwko nim wytacza się mocne argumenty. Po zniesieniu praw ograniczających lichwę więcej pieniędzy gromadzi się w tych samych rękach; można podjąć duże, kiedyś nie do pomyślenia, przedsięwzięcia, odkrywać nowe ziemie, nawet nagradzać za gromadzenie kapitału. To wszystko prowadzi do wzmożonej fizycznej i ekonomicznej ruchliwości jednostek, do gwałtownego rozwoju miast, do wyłonienia się nowej siły politycznej – nowej klasy kupców, bankierów, fabrykantów.
ZAPEWNIENIE PRZEPŁYWU
Co więcej, aby zapewnić przepływ towarów z nowo odkrytych terytoriów, struktury rządowe istniejące w kraju macierzystym muszą objąć nowe tereny, w tym więc celu zakłada się kolonie.W miarę rozciągania władzy nad rozmaitymi ludami narasta potrzeba uprawomocnienia nowych rozbudowanych struktur władzy. Pisarze podejmą nowe tematy (w rodzaju „brzemienia białego człowieka”), by moralnie usprawiedliwić zdominowanie obcych ludów i wywożenie z podbitych ziem towarów. Szkolnictwo wytworzy nowe formy kształcenia kadr administracyjnych do zarządzania koloniami. Obiecującym uczniom i studentom spośród tubylców stworzy się sposobność podjęcia nauki w metropolii, by po powrocie do ojczyzny mogli zająć średni szczebel w administracji.